De meeste zepen die je in de winkel te koop ziet zijn gemaakt met water als oplosmiddel voor de loog. Dit is natuurlijk het goedkoopste, maar ook het gemakkelijkste qua productie. Tegelijkertijd kunnen andere vloeistoffen bijzondere verzorgende eigenschappen in de zeep brengen en is het ontzettend leuk om hiermee te experimenteren. De meeste Kusala zepen werden vanaf het begin met alternatieve vloeistoffen gemaakt, van kokosmelk tot tomatensap! In deze blog post worden alle vloeistoffen die in Kusala zepen gebruikt werden besproken zodat je er zelf mee aan de slag kunt.
De basis
Deze blog post gaat ervan uit dat je het E-book Ambachtelijke Zeep Maken uit de vorige post hebt gelezen en dat je enige kennis hebt over de basis van zeep. Er zal het een en ander herhaald worden, maar als je het niet helemaal kunt volgen kun je het beste eerst terug gaan naat het e-book. Hieronder nog even het basisrecept uit het e-book met als variatie avocado olie. Dit is een redelijk simpel recept met ingrediënten die gemakkelijk te krijgen zijn. Met dit recept kun je een mal vullen van 26l x 6b x 5h = 780 cm3 met nog een beetje ruimte over.
Olijfolie 45% = 193,5 gram
Kokosolie 25% = 107,5 gram
Shea boter 20% = 86,0 gram
Castor olie 5% = 21,5 gram
Avocado olie 5% = 21,5 gram
Totaal oliën 100% = 430,0 gram
Natronloog (NaOH) = 59,1 gram
Water of andere vloeistof = 136,0 gram
Etherische oliën = 18,9 gram totaal
Mocht je een simpeler recept willen gebruiken zou je ervoor kunnen kiezen om een recept met alleen olijfolie, kokosolie, en shea boter te berekenen. Zoals besproken in het e-book moet je dan de precieze verhoudingen en de benodigde hoeveelheid loog en vloeistof via de soap calculator bepalen. Daar kun je ook de Soap Bar Quality waardes controleren. Het kan heel interessant zijn om met de basisvetten in je recept te experimenteren waardoor je leert begrijpen dat iedere olie of boter andere eigenschappen aan een zeep kan geven.
Nog even een opmerking over de precisie van het afwegen. Tijdens de workshop waren deelnemers vaak een beetje nerveus over precieze grammen en microgrammen en lang bezig met foutjes corrigeren. Een weegschaal die 1 decimaal achter de komma aangeeft is heel handig, zeker voor dit soort kleine recepten en het afwegen van kleine hoeveelheden zoals de etherische oliën en poeders. Maar bij recepten voor eigen gebruik is het prima om hoeveelheden af te ronden. Een beetje extra olie zal de superfat en dus de verzorging van de zeep verhogen. Een beetje extra vloeistof zal de zeep wat dunner maken en mogelijk tot meer asvorming leiden. Hoe groter de fout, hoe groter het effect. Het is natuurlijk wel vanzelfsprekend en heel belangrijk dat er niet te weinig olie of teveel loog afgewogen wordt. Dit kan namelijk leiden tot een irriterende zeep. Maar zelfs hier is er dankzij de superfat wat ruimte voor kleine afwijkingen. Precisie is natuurlijk wel iets om na te blijven streven zodat je je recept goed leert kennen en het effect van aanpassingen beter zal kunnen evalueren. Maar je hoeft echt niet te trillen en te zweten om het op de microgram perfect te krijgen. De reden dat de hoeveelheden wel op de microgram genoteerd staan is om te voorkomen dat afrondingen bij volgende volume-aanpassingen aan het recept onbedoeld zouden leiden tot steeds grotere afwijkingen.
Over oververhitting
Voordat we de specifieke vloeistoffen en methoden gaan bespreken, even een aantal opmerkingen over de rol van hitte in het verzepingsproces. Zoals je in het e-book hebt kunnen lezen werden bijna alle Kusala zepen met de koude procesmethode gemaakt en het proces van gellen zoveel mogelijk onderdrukt. Dit was voornamelijk omdat verschillende gebruikte vloeistoffen en andere toevoegingen een hitteversterkend effect hadden, bijvoorbeeld door suikers. Bijna alle Kusala recepten gingen daarom na het gieten voor 24 uur de vriezer in en bleven daarna nog drie dagen in de koelkast. Het was een methode die met veel trial-and-error vastgesteld was en het beste werkte voor onze specifieke recepten en volumes om zowel oververhitting als asvorming zoveel mogelijk te voorkomen. Nu is het meteen ook een groot nadeel want het betekent dat je koeling nodig hebt en dat de beschikbare koelruimte een capaciteitsbeperking is in de productie. Dit is vooral een nadeel voor commerciële productie, maar ook voor particulieren is het lastig om zeep te moeten koelen. Het is namelijk niet aan te raden om sterk geurende zeep bij etenswaren in de vriezer of de koelkast te zetten. Dus dan is een aparte koelkast wel handig.
Als je zeep met hitteversterkende ingrediënten niet gekoeld houdt na gieten dan kan die mogelijk oververhit raken waardoor geur, kleur en kwaliteit worden aangetast. Het kan zelfs voorkomen dat de zeep bij verhitting vanuit de kern gaat uitzetten en hittetunnels of een zeepvulkaan vormt. Dan kan de zeep plotseling over de rand van de mal komen alsof het melk is die overkookt. Ook al is het een fascinerend effect is het natuurlijk iets wat je wil voorkomen. Allereerst is je zeep dan mislukt, maar daarbij is het niet handig om hete rauwe zeep, die nog bijtend is, over je werkblad te zien lopen. Tegelijkertijd is koeling niet altijd even hard nodig en kan het lonen om de grenzen op te zoeken zo lang je er rekening mee houdt dat het mogelijk mis kan gaan (bijvoorbeeld door de mal in een grotere bak te zetten waarin het eventueel kan overlopen). Het is allemaal sterk afhankelijk van het precieze recept, de temperatuur van je mengsels bij het samenvoegen, de hoeveelheid van het hitteversterkende ingrediënt, de eventuele aanwezigheid van lastige etherische oliën, de grootte van de zeepmal, en de isolerende werking van de zeepmal. Het volume zeep wat je met dit recept maakt is behoorlijk klein en hierdoor zal hitteopbouw erg meevallen. Verder kun je, om hitteopbouw te minimaliseren, kleine mallen van een dun materiaal gebruiken, zoals een leeg opengeknipt melkpak of siliconen cake- of muffinvormen. Het is misschien wel goed om in gedachten te houden dat een recept wat je zonder problemen van oververhitting in kleine batches zonder koeling kan maken wél voor problemen kan zorgen als je hetzelfde recept in grotere batches en grotere mallen wil gaan maken.
Hierboven zie je een broodje zeep die tijdens de gelfase is doorgesneden. Je kunt zien dat het proces vanuit de kern opbouwt en naar de randen toe komt. Je ziet ook dat er op de bovenkant een scheur is ontstaan. Dit is het begin van een zeep die oververhit raakt. Soms blijft het bij een scheur, maar bij teveel hitte zou er een zeepvulkaan kunnen ontstaan. Het gellen verandert de structuur van de zeep enigszins, maar als het verzepingsproces is voltooid is het verschil niet meer zo duidelijk zichtbaar.
Koude procesmethode
Om zeep te maken via de koude procesmethode moeten de olie- en loogmengsels zo tussen de 20 en 35 graden zijn voordat ze samengevoegd kunnen worden. Nu is het zo dat loog toevoegen aan water op kamertemperatuur het mengsel razendsnel naar dichtbij het kookpunt kan brengen, wat ook gepaard gaat met vorming van stoom en gassen die je liever niet wilt inademen. Dus eigenlijk is het gemakkelijkste om met ijsblokjes te werken zodat je die hittevorming al meteen voorkomt. Dan voeg je de loog dus toe aan de vloeistof in de vorm van ijsblokjes. Het enige nadeel of risico hierbij is dat de temperatuur soms net te laag blijft, onder de 20 graden, waardoor de loog slecht oplost (het is vooral loog in poedervorm ipv korrels die soms voor problemen kan zorgen door samen te klonteren en niet goed op te lossen). Als slecht opgeloste loog in de zeep komt dan kun je irriterende loog pockets krijgen, wat je natuurlijk te allen tijden wilt voorkomen. Mocht je bij het maken van het loogmengsel merken dat de temperatuur niet snel genoeg richting de 20 graden gaat kun je wat langer wachten tussen de stappen en goed blijven roeren zodat het mengsel de tijd krijgt om richting kamertemperatuur te komen, of eventueel de bak even in een warm waterbad te zetten. Dan kun je ervoor zorgen dat je de volgende keer de ijsklontjes iets kleiner houdt zodat ze sneller smelten en de temperatuur gemakkelijker boven de 20 graden kan komen. Bij Kusala gebruikten we plastic ijsblokbakjes met siliconen bodempjes in ieder vakje waardoor het erg gemakkelijk was om klontjes eruit te krijgen. Voor ijsblokjes van water hebben we uiteindelijk een ijsblokjesmachine aangeschaft, wat veel werk en gedoe scheelde.
Voor het klaarmaken van het oliemengsel geldt eigenlijk hetzelfde, dat je wilt voorkomen dat de harde vetten die gesmolten moeten worden te heet wordt zodat je lang moet wachten voor het weer is afgekoeld. Voor dit recept kun je dus het beste de shea boter het eerste geheel smelten en vervolgens de warmteplaat laag of zelfs uit zetten waarna je de kokosolie kunt toevoegen. Die heeft een lager smeltpunt en smelt dan in de hitte van de shea boter al weg, waardoor meteen de temperatuur lager wordt. Als je dan de gesmolten vetten bij de vloeibare oliën voegt is de temperatuur al meteen rond de juiste waardes.
Als je beslist om de zeep na het gieten te koelen kun je de mal op een veilige plek afgedekt in de koelkast zetten. Anders kun je het op een veilige plek op je aanrecht laten staan. In beide gevallen is het handig om de zeep zo’n 3 dagen zo te laten staan. Dat vergt veel zelfbeheersing, maar het loont! Het is namelijk een manier om asvorming (een witte aanslag die vormt door blootstelling van de verse zeep aan zuurstof) zoveel mogelijk te voorkomen. Je zult misschien merken dat er minder asvorming is bij zepen die bedoeld of onbedoeld wel gellen. Bij veel recepten die online te vinden zijn wordt de zeep na 12-24 uur uit de mal gehaald en niet lang erna gesneden, maar dit zijn dan recepten waarbij de zeep wordt gegeld. Zepen die niet gellen hebben iets langer de tijd nodig. Mocht je merken dat een ongegelde en ongekoelde zeep ook na een paar dagen wachten niet mooi uit de mal zou komen door plakkerigheid kun je hem alsnog een paar uurtjes in de koelkast of de vriezer zetten en het daarna nog eens proberen.
Dit is de onderkant van een zeepbrood een dag na het gieten, waarbij de gel-fase de randen van de zeep niet heeft bereikt. Dit heet een gedeeltelijke gel, wat voor de functie van de zeep niet zo’n probleem is maar door het kleurverschil misschien niet wenselijk. Je kunt het brood dan nog even in de oven zetten rond de 70 graden. Hou het goed in de gaten, want bij teveel hitte kun je alsnog een zeepvulkaan krijgen… Je kunt zien wanneer de gelfase de randen bereikt. De zeep zal zacht worden dus laat het rustig weer afkoelen.
Over gellen
Nu zijn er een aantal vloeistoffen die hieronder worden besproken die geen of niet zo’n groot hitteversterkend effect zullen hebben, bijvoorbeeld kamillethee of aloë vera sap. In dit geval is het ook mogelijk om de zeep te gellen; dan kun je dus wel met hogere temperaturen werken en zorg je ervoor dat de zeep voor 12-24 uur geïsoleerd blijft om de warmte vast te houden tijdens het inharden. Er zijn zelfs recepten online te vinden die kleine batches zeep met kokosmelk of geitenmelk gellen. Aangezien wij hier zelf weinig ervaring mee hebben kunnen we hier geen specifiek advies over geven. Er zijn voordelen en nadelen aan gellen. Voordelen zijn onder meer dat je sowieso geen koeling nodig hebt, dat de zeep iets sneller hard wordt en gesneden kan worden, en dat de kleuren sprekender uit kunnen komen. Nadelen zijn dat je de temperaturen van de mengsels op een hoger niveau vast moet houden, dat je een juiste balans moet vinden om aan de ene kant gedeeltelijke gel te voorkomen en aan de andere kant oververhitting, en dat er een mogelijk negatief effect is van hitte op geur. In het geval van kokosmelk of geitenmelk kan de zeep een licht bruinige kleur krijgen wat niet zo fris overkomt. Ook moet er rekening gehouden worden met de mogelijke invloed van andere ingrediënten op het verzepingsproces zoals sommige etherische oliën en parfums die bij hogere temperaturen voor problemen kunnen zorgen.
Recepten die gellen zullen vaak een alternatieve vloeistof bij de oliën voegen en niet in het loogmengsel toevoegen. Dit betekent bijvoorbeeld dat je 50% van de vloeistof als kokosmelk bij de oliën voegt en 50% als water voor de loogoplossing gebruikt. De consequentie is dat je met een zeer geconcentreerde loogoplossing werkt. Het is dan belangrijk dat het gewicht van het water altijd méér moet zijn dan het gewicht van de loog (als je 50g loog toevoegt aan 30g water zal er een deel van de loog onopgelost blijven, wat tot een bijtende zeep zal leiden).
Nu naar de verschillende vloeistoffen!
Kokosmelk
Als je door het Kusala zeeparchief scrollt dan kun je zien dat er best veel zepen gemaakt werden met kokosmelk. Misschien zat jouw favoriete zeep er wel bij. Kokosmelk geeft een heerlijk zacht crèmig schuim aan de zeep en het verschil met zeep gemaakt met water is duidelijk merkbaar. In de allereerste versie van de kokosmelk zepen werd het water in het Kusala basisrecept voor 100% vervangen door kokosmelk. Echter toen de mallen bijna 4x zo groot werden en de verhitting hierin een probleem bleek besloten we om half kokosmelk en half water te gebruiken. Hierdoor werd het recept handelbaarder en was het nog steeds een heerlijk verzorgende zeep.
Wat kokosmelk uniek maakt en onderscheid van andere plantaardige en dierlijke melksoorten is het hoge vetgehalte van maar liefst 18% (dan hebben we net over gewone kokosmelk in blik, zonder extra toevoegingen en géén light versie; wij gebruikten biologische kokosmelk van het merk Biona). Dit vet brengt dus een extra superfat in je zeep. Nu zijn er twee consequenties. Allereerst kan een hoog superfat gehalte in je zeep sneller leiden tot ranzigheid en Dreaded Orange Spots, aangezien het gaat om een percentage vetten die niet worden verzeept. Omdat we dat risico bij Kusala niet wilden lopen werd het superfat in de recepten met kokosmelk als 50% van de vloeistof met 2,4% verlaagd. In het bovenstaande recept zou je dan uitkomen op een superfat van 2,6% (ipv 5%) en de volgende aanpassing:
Natronloog (NaOH) = 60,6 gram
Water of andere vloeistof = 139,4 gram => dit splits je dan op in 69,7g kokosmelk + 69,7g water
De tweede consequentie van het hoge vetgehalte in kokosmelk is dat je ervoor wilt zorgen dat het loogmengsel niet te lang blijft staan omdat de loog alvast begint met het verzepen van de vetten in de kokosmelk en het mengsel kan binnen een paar uur dusdanig inharden dat je het niet meer kunt mengen met de olie. Dat betekent dus dat je het het beste als laatste kunt klaarmaken en er voor zorgen dat het mengsel na het oplossen van de loog meteen rond de juiste temperatuur terecht komt. Gebruik dus zoals boven besproken ijsklontjes. Voor het maken van ijsklontjes van kokosmelk in blik is het handig om de kokosmelk eerst met een staafmixer goed te mengen zodat het een egaal geheel is. Bij het maken van het loogmengsel voeg je dus de loogkorrels in stappen toe aan de ijsklontjes van water en kokosmelk. Zodra het loogmengsel volledig opgelost en op de juiste temperatuur is kun je het nog even egaliseren met de staafmixer. Zorg er dan voor dat de kop helemaal in de vloeistof zit en blijft, want spetters in je gezicht krijgen is echt niet fijn…
Verder is het proces van zeep maken hetzelfde als in het e-book beschreven. Zoals hierboven uitgelegd kun je ervoor kiezen om de zeep wel of niet te koelen.
Hierboven zie je de bereiding van het loogmengsel met 100% van de vloeistof als kokosmelk in de vorm van ijsblokjes. De kokosmelk smelt tijdens het proces en de temperatuur is precies goed. Daarna wordt het samengevoegd met de oliën om de zeep te maken.
Geitenmelk en yoghurt
Kusala’s bestseller zeep was de Goudsbloem zeep met geitenmelk. Het was één van de eerst ontworpen zepen en zeer geliefd om de heerlijke bloemige geur, de vrolijke goudsbloemblaadjes, en de zachte verzorgende werking. Geitenmelk is minder vet dan kokosmelk en bevat veel vitaminen en mineralen die fijn zijn voor de huid. Yoghurt werd gebruikt in de zachte, zoete, lieve Echinacea zeep met yoghurt waar ook heidehoning in zat.
In de afgelopen jaren is er een grotere beweging voor vegan producten. Alle Kusala zepen waren vegetarisch, maar sommige recepten bevatten zuivel of honing. Het Rotterdamse Maasstroompjes zeepje bevatte ook eidooier. Het is altijd goed om even stil te staan bij de herkomst, duurzaamheid, en diervriendelijkheid van je ingrediënten en te overwegen om voor iets anders te kiezen als je er toch niet achter kunt staan. De geitenmelk die wij gebruikten was biologisch en kwam van Vliek of van Boerderij ‘t Geertje in Zoetermeer. De yoghurt was biologische volle yoghurt met Demeter keurmerk.
Van alle vloeistoffen in deze post behandeld is het vooral bij geitenmelk aan te raden om de zeep te koelen (overigens geldt dit ook voor honing wat in een andere blog post besproken zal worden). Als de hitte teveel oploopt kan de zeep soort van aanbranden en krijgt die een bruinige of caramelachtige kleur. Dit kan ten koste gaan van kwaliteit en geur. Voor yoghurt is het een kwestie van uitproberen of je wilt koelen of niet. Omdat geitenmelk en yoghurt een veel lager vetgehalte hebben dan kokosmelk kun je 50-100% van de water in het basisrecept vervangen en hoef je geen aanpassing te maken aan het superfat percentage.
Hennepmelk en rijstmelk
Naast de zepen met kokosmelk waren er een paar Kusala zepen die gemaakt werden met andere soorten plantenmelk. De Brandnetelzeep met paardenbloem werd gemaakt met hennepmelk en de Rijstcurry zeep met komijn met rijstmelk. Heel eerlijk gezegd is vooral de rijstmelk toch wel echt de moeite waard om te proberen! Het geeft een fantastisch en uniek zijdeachtig gevoel aan de zeep. Je kunt mogelijk hennepmelk of rijstmelk uit pakken uit de winkel hiervoor gebruiken, maar daar zitten vaak wel extra toevoegingen in en het is niet zeker of die invloed kunnen hebben op het verzepingsproces. Bij Kusala maakten we de plantenmelk zelf en vriesten het vervolgens in ijsblokbakjes in. Daarvoor gebruikten we de volgende recepten waarmee je ongeveer 136g zou produceren voor 100% van de vloeistof in het basisrecept:
Hennepmelk:
167g water op kamertemperatuur*
26g gepeld hennepzaad
Rijstmelk:
155g heet water (rond de 80 graden)*
33g rijst
* Je kunt het beste gedemineraliseerd of gedestilleerd water gebruiken.
Voor beide soorten plantenmelk geldt staafmixen en met een kaasdoek of een Vegan Milker de vloeistof zeven. vervolgens kun je het in ijsblokbakjes invriezen. Bij het maken van de loogmengsels kun je vooral bij de hennepmelk merken dat het mengel verkleurd en rozig wordt en dat de vaste delen in de melk een laagje vormt wat op het mengsel drijft. Daarom is het goed om het mengsel net als bij de kokosmelk voordat je het bij de oliën giet nog even goed met de staafmixer te egaliseren.
Kamille en echinacea thee
Kruiden kun je op verschillende manieren in zeep verwerken, bijvoorbeeld als een thee, als een kruideninfusie in olie (ofwel een maceraat), of vermalen als een poeder (meestal voor de kleur). Hier behandelen we kruidenthee omdat het een vloeistof is voor de loogoplossing. Maceraten en kruidenpoeders worden in volgende blog posts besproken. Bij de keuze om een kruid te verwerken via een thee of een olie gaat het er vooral om welke bestanddelen van het kruid je in de zeep wil krijgen en of die in water oplosbaar zijn of in olie. Er waren twee Kusala zepen waarin kruidenthee was verwerkt, namelijk de Kamille Scrub zeep met honing (natuurlijk met kamillethee) en de Echinacea zeep met yoghurt (met echinacea thee als 50% van de vloeistof en yoghurt als de andere 50%). Met de volgende recepten kun je genoeg thee maken om ongeveer 136g te produceren voor 100% van de vloeistof in het basisrecept:
Kamillethee:
248g water*
9g gedroogde kamillebloemen
Echinacea thee:
225g water*
7,5g echinacea
* Je kunt het beste gedemineraliseerd of gedestilleerd water gebruiken.
Het water moet natuurlijk gekookt worden en je kunt de kruiden zo’n 20 minuten laten trekken waarna je ze eruit zeeft. Kamillethee van deze sterkte wordt diep geel en bij het toevoegen van de loog verkleurt naar fel oranje – dit is normaal en de uiteindelijke zeep zal afhankelijk van de gebruikte methode lichtgeel worden. De Kusala Kamille Scub zeep met honing was de enige zeep die met de hete procesmethode werd gemaakt. Dit had te maken met de citroen etherische olie die anders door het verzepingsproces snel vervliegt. Het zal in een andere blog post in meer detail besproken worden.
In het geval van kruidenthee is het maken van ijsblokjes minder essentieel, maar het is een gemakkelijke manier om de thee langer te bewaren. Als alternatief kun je de thee een nacht in de koelkast laten staan en hiermee het loogmengsel maken. De consequentie is dan wel dat het loogmengsel ook weer erg warm wordt en in de koelkast af moet koelen als je het voor de koude procesmethode wil gebruiken.
We maakten een private label versie wijnzeep voor Wijnhoeve de Kleine Schorre, met hun eigen witte wijn!
Bier en wijn
Zeep maken met bier of met wijn klinkt misschien gek, maar het zorgt voor een rijk en zacht verzorgend schuim. Het is wel essentieel om eerst de alcohol eruit te koken, anders krijg je gegarandeerd problemen met supersnelle stolling en oververhitting. Zorg ervoor dat je bier of wijn zeker 5 minuten borrelend laat koken. Om de concentratie van de vloeistof consistent te houden, ondanks mogelijke verschillen in verdamping van water tijdens het koken, kun je na koken en afkoelen van de vloeistof het aanvullen met water tot het originele gewicht van voor het koken. Dus als je 330g bier kookt en na afkoelen heb je nog maar 280g over kun je 50g water toevoegen. Zowel bier als wijn kun je het beste als ijsblokjes invriezen.
Je kunt bier of wijn tot 100% als de vloeistof in je recept gebruiken, maar het is waarschijnlijk handig om met 50% te beginnen zodat je een gevoel kunt krijgen voor hoe het recept zich gedraagt. Ook al kook je de alcohol er uit, bier en wijn zorgen toch voor enige complicaties in het zepen. Allereerst is het wat lastiger om de loog opgelost te krijgen. Neem de tijd om goed te roeren en check dat er geen onopgeloste loogkorrels in het mengsel ronddrijven of naar de bodem zakken. Als die in de zeep terecht komen krijg je loogzakjes die irriterend voor de huid zullen zijn. Ook is het slim om het mengsel voordat je het bij de oliën giet nog even met de staafmixer te egaliseren. Let op: de staafmixer zal niet veel helpen met het beter oplossen van loogkorrels, dit heeft echt wat tijd, geduld, en goede observatie nodig. Verder kun je bij het samenvoegen van loogmengsel en oliën beter met een spatel roeren dan de staafmixer gebruiken. De zeep zal namelijk sneller stollen dan andere recepten en als je de staafmixer gebruikt versnel je dit proces en zal het heel plotseling zo snel kunnen inharden dat je amper tijd hebt om de zeep in de mal te gieten, laat staan om etherische oliën erin te mengen of met kleurtjes aan de gang te gaan. In het Engels heet dit “seizing soap” en als dit gebeurt moet je heel snel handelen om de zeep nog af te kunnen krijgen. Zorg er voor dat veiligheid voorop blijft staan. In de paniekerige pogingen om stollende zeep in een mal te krijgen kunnen spetters rondvliegen en de verse, nog bijtende zeep overal terecht komen. Blijf dus vooral kalm. Als je voor de eerste keer bier- of wijnzeep maakt kun je kleurtjes het beste achterwege laten. Er zijn online recepten te vinden waarbij kleine batches bier- of wijnzeep niet gekoeld werden, dus het kan lonen om dat uit te proberen. Wijnzeep kan wat langer zacht blijven dan andere zepen. Gewoon geduldig blijven en niet te snel uit de mal halen of proberen te snijden.
Aloe vera sap
De Cananga zeep met aloë vera werd gemaakt met aloë vera sap als 50% van de vloeistof, maar je kunt het ook als 100% van de vloeistof maken. Wij gebruikten 100% puur biologisch sap van de Dutch Cranberry Group wat via hun webshop te bestellen is of op de wekelijkse Rotterdamse Oogstmarkt te krijgen is. Er zijn ook allerlei andere merken en soorten aloë vera sap en gels te krijgen, maar let goed op wat eventuele toegevoegde ingrediënten zijn en of je die wel in je zeep wil hebben. Aloë vera sap is op zich gemakkelijk mee te werken, maar er is een reactie in het loogmengsel die wel belangrijk is om te benoemen. De sap kan namelijk een gel-achtige substantie vormen die niet goed oplost in het geheel. Hierdoor krijg je een soort van scheiding in het loogmengsel tussen de gel en de rest van de oplossing waarbij de loog vooral in de rest zit. Dit betekent dat de loogconcentratie niet overal in het mengsel gelijk is. Het is niet goed zichtbaar, maar je kunt het merken als je het loogmengsel zo in de oliën zou gieten – dan komt er namelijk ineens een blob gel over de rand. Je zou misschien denken dat het met het staafmixen van de zeep het wel beter gemengd wordt, maar dit is vaak niet het geval. Hierdoor kan er dus een ongelijke verdeling in je zeep komen, waardoor sommige delen een verhoogde loogconcentratie krijgen en andere delen juist een verlaagde, met alle consequenties van dien. De manier om dit te voorkomen is door grondig staafmixen van het loogmengsel nadat de loog in de sap is opgelost waardoor de gel opgebroken wordt en je het mengsel kunt egaliseren.
Tomatensap
Het idee om tomatensap in zeep te proberen kwam voort uit het idee om de Foodie Suds serie te ontwikkelen: zepen geïnspireerd door verschillende gerechten met ingrediënten die niet alleen voedzaam zijn voor het lichaam, maar ook voor de huid en voor de geest. De Tomatensoep zeep met tijm was een heerlijk kruidige zeep met een dik rijk schuim. De tomatensap maakten we zelf door tomaten in te koken en vervolgens te zeven. Hierna werd het sap als ijsblokjes ingevroren en kon het als 100% van de vloeistof in zeep gebruikt worden.
Avocadopuree
Een andere zeep in de Foodie Suds serie was de Guacamole zeep met limoen waarin avocadopuree werd verwerkt. Dit vereist wel een iets andere methode. We voegden stukjes avocado aan de oliën toe en pureerden het met de staafmixer zodat het allemaal goed vermengd werd. Het was wel nodig om het water voor het loogmengsel te reduceren, maar niet met het hele gewicht van de avocadopuree aangezien dat ook voor een deel uit vaste bestanddelen bestaat. Voor het basisrecept kun je daarom 46,5g avocado gebruiken en het water dan reduceren naar 2x ipv 2.3x de loog en dat wordt dan 118,2g (17,8g minder dan in het basisrecept).
Andere vloeistoffen
Natuurlijk zijn er vele andere vloeibare ingrediënten voor zeep te verzinnen. Bovenstaande overzicht geeft je een idee van de mogelijkheden en van de dingen waar je rekening me moet houden. Het is vooral leuk om te experimenteren. Soms heeft een ingrediënt vooral label appeal en wil je het graag in een zeep gebruiken als een grapje. Maar uiteindelijk wil je natuurlijk dat het ook echt iets bijdraagt aan de kwaliteiten van de zeep. Het is altijd raadzaam om even een online search te doen voordat je een nieuwe vloeistof gaat uitproberen. Er is eigenlijk altijd wel iemand die het al eens heeft geprobeerd en er iets op het internet over heeft gezegd. Dan kun je checken of er bijzonderheden waren en misschien zelfs vergelijken hoe verschillende zeepmakers het hebben aangepakt. Het is natuurlijk mogelijk om online recepten te vinden en die stap voor stap te volgen. Maar het is veel leuker om zelf te experimenteren en je eigen methode te ontwikkelen.
VEEL ZEEP-PLEZIER!
